Қаржы вице — министрі Ержан Біржанов банкроттық туралы шешім қабылдамастан бұрын жақсылап ойлану керектігін айтты. Вице-министр банкроттықты қара белгіге теңеді. Ол бонкрот деп жариялаудан бұрын төлем қабілеттілігін қалпына келтіруге тырысу керектігін жеткізді, деп хабарлайды ARDA-AKPARAT.
Қазақстанда банкроттықтың салдары туралы бүгінгі жаңа заңда жазылған. Заңда банкрот болғандарға қарыз алуға бес жылдық тыйым, жаңа банкроттыққа жеті жылдық тыйым салынады. Сондай – ақ, заң бойынша қаржылық жағдайдың міндетті үш жылдық мониторингі белгіленген.
Іс жүзінде банкроттық адамның елдің қаржы жүйесінен алдағы үш немесе бес жылға дейін ажыратылуын білдіретінін түсіну қажет.
Бұл адам несие ала алмайтындығында ғана емес, бірақ несие ала алмаудың өзі ауыр шектеуге жатады. Банкрот болған адамның тағы үш жыл бойы қасақана және жалған банкроттық белгілері үнемі тексеріліп отырады. Бұл дегеніміз, кез-келген активті сатып алу мұқият қадағаланады және банкрот болған жанның қаражаты қайдан келетіні туралы қаралады (несие берушіге де хабарланады). Бұл жерде сондай-ақ, банктердегі кез-келген шоттар мен қаржылық із туралы айтылады. Бүгінде адамдардың өмірі төлем карталары, интернет-банкингтерге тікелей байланысты.
Жасырын активтердің болуы да тексеріледі. 2025 жылға дейін кезең-кезеңімен міндетті декларациялау болатынын есте ұстаған жөн. Мұнда шетелдегі жылжымайтын мүлік, криптовалюта және т.б. барлық активтер ашылады.
Несие берушінің мүддесіне зиян келтіретін активтерді алу бойынша мәмілелердің белгілері байқалған кезде банкроттық жарамсыз деп танылады және кез келген мүлікті сату туралы мәмілелер жойылып, мүлік банкротқа қайтарылады. Ол кейін несие берушінің пайдасына аукционда сатылады.
Сондай-ақ, өзін сот тәртібімен банкрот деп тануға шешім қабылдаған азамат алты ай ішінде (рәсімнен өту кезеңінде тікелей) елден кете алмайды.
Іс жүзінде айта кететін тағы бір дүние, банкроттық ықтималдығы жоғары адам виза қажет кез-келген елге бара алмайды. Виза беру кезінде төлем қабілеттілігін растау қажет. Банкротқа басқа елде тұрақты тұру не басқа сұрақ бойынша виза берілмеуі мүмкін, себебі «қара белгі» осылай жұмыс істейді. Сондықтан адамдар банкроттық оңай дүние емес екенін, ұзақ және қымбат процесс екенін түсіну керек.
Бүгінде Қазақстанда банкроттық рәсімдердің үш түрі жұмыс істейді. Уәкілетті орган арқылы тек біреуі — соттан тыс банкроттық жүзеге асырылады. Қалған екеуі-сот банкроттығы және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру, яғни жұмысы борышкердің мүлкі есебінен төленетін қаржы басқарушыларының қатысуымен жүзеге асырылады (әр ай үшін 1 ЕТЖ, 2023 жылы бұл 70 мың теңге).
Соттан тыс банкроттық — қарызы 1600 АЕК-тен аз (2023 жылға 5,5 млн теңге) және жылжымалы немесе жылжымайтын мүлкі мүлдем жоқ (не борыш бес жылдан артық өтелмеген, не алты және одан да көп ай бойы АӘК алушы борышкер) азаматтарға ғана қолжетімді. Егер мүлік бар болса, онда банкроттық үшін сот процедурасы қолданылады және бұл мүлік қарызды төлеу үшін сатылады.
Бұл жердегі ең жақсысы үшінші нұсқа, яғни төлем қабілеттілігін қалпына келтіру. Бұл жағдайда адам банкрот мәртебесі түрінде қара белгіні алмайды.
Банкроттыққа байланысты барлық рәсімдер үшін борышкерге қатысты «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» және «микроқаржы қызметі туралы» ҚР заңдарына сәйкес банктік қарыз шарты немесе микрокредит беру туралы шарт орындалмаған міндеттемелерді реттеу және өндіріп алу бойынша рәсімдер жүргізілуі қажет.
Бұл банкроттыққа өтініш бергенге дейін несие берушілермен келіссөз жүргізуге тырысу керек дегенді білдіреді. Банктер мен МҚҰ қарыз алушыны ол пайда болған сәттен бастап 20 күн ішінде кешіктіріп шығу туралы ескертуге міндетті. Өз кезегінде, қарыз алушы төлем мерзімі өткен күннен бастап 30 күн ішінде қарызды қайта құрылымдау үшін кредиттік ұйымға өтінішпен жүгінуге тиіс.
Тұтастай алғанда, егер қарыз алушы шынымен адал және кешіктірулер аяқ-асты болған жағдайдан туындаса, мәселе осы кезеңде шешілуі мүмкін және дәл осы жол барлығына ең қолайлы. Реттеудің бірнеше нұсқалары бар. Оларға: сыйақы мөлшерлемесін төмендету, негізгі қарыз немесе сыйақы бойынша төлемді кейінге қалдыру, өтеу әдісін өзгерту, қарыз мерзімін ұлғайту, ипотека нысаны болып табылатын жылжымайтын мүлікті өз бетінше сату және т.б. кіреді.
Қорытындылай келе, банкроттық — бұл несиелермен күресуге басқа мүмкіндігі жоқ адамдарға арналған. Қарыздарды есептен шығару қуануға себеп емес, ол амалдың жоқтығынан қабылданатын шешім. Егер сіз күтпеген жағдай болса, адам әлеуметтік осал санатқа жатса, табыссыз және мүлксіз қалса және болашақта бұл жағдайдың шешілуі күтілмесе, онда банкроттық қажетті тыныштыққа айналуы мүмкін. Басқа жағдайларда «банкрот» мәртебесінен аулақ болу және кез-келген қол жетімді уағдаластық нұсқалары арқылы несие берушілермен мәселелерді шешкен тиімді саналады.